میزان بروز بیماری های قلبی- عروقی و سرطان و استئوپروز در کشورهای مختلف متفاوت است. فاکتورهای اتیولوژی بی شماری در میزان این تفاوت از قبیل نژاد، نوع مواد غذایی و نحوه ی زندگی دخیل می باشد. در این میان غذاها دارای ترکیبات فعال بیولوژی هستند و این امر سبب شده تا  نقش رژیم غذایی در کشورهای مختلف پر رنگ تر باشد. از جمله مواد فعال بیولوژی غذا  می توان به فیتو استروژن ها اشاره کرد.

فیتواستروژن ها (استروژن های گیاهی) :

فیتو استروژن ها ترکیبات طبیعی مشتق شده از گیاهان هستند که از نظر ساختار و یا عملکرد، شبیه به 17-بتا استرادیول هستند . با وجود ساختارهای متفاوت، وجود حلقه ی فنول ویژگی اصلی  آنها است که برای اتصال به گیرنده ی استروژن لازم است.  مکانیزم عملکرد فیتواستروژنها در جلوگیری از سرطان سینه بواسطه ی تشابه آنها با استرادیول از لحاظ ساختار شیمیایی است، با این تشابه می توانند به گیرند ه های استروژن متصل شوند. علاوه بر این، فعالیت دیگری در نقش آنتی اکسیدان دارند، بدن را از تأثیر مخرب رادیکالهای آزاد محافظت میکنند. همچنین تأثیر ضد تکثیری بر سلو لهای سرطانی دارند و از رشد تومور جلوگیری می کنند. فیتو استروزن ها در طیف وسیعی از گیاهان از جمله غلات  , خانواده نخود و علوفه ها یافت می شوند و براساس رقم ، محل جغرافیا و سال رشد گیاه در بخش های متفاوتی از گیاهان و دانه  ها وجود دارند.  مطالعات انجام شده در محیط های سلولی و مدل های حیوانی  نشان می دهد که فیتو استروژن ها توانانی اتصال به رسپتورهای استروژن ها در بدن موجود زنده و اعمال اثراتی مشابه هورمونهای استروئیدی را دارند، بنابراین یک رژیم غذایی پیشنهادی برای تغییر خطر ابتلا به سرطان های حساس به هورمون(استروئیدی) به دلیل مکانیسم های محافظتی و رقابتی برای اتصال به رسپتورهای استروژنی می باشند. استرادیول یک هورمون استروئیدی است که توسط رسپتورهای استروژنی آلفا و بتا  که در سرتاسر بدن پراکنده اند شناخته میشود .  نشان داده شده که مواجهه با استروژن با خطر ابتلا به سرطان پستان همراه است. با این حال شواهدی وجود دارد که نشان می دهد در زنان، استروژن می تواند خطر ابتلا به سرطان روده ی بزرگ را کاهش دهد. همچنین ماهیت رابطه ی میان سرطان پروستات و مواجهه با استروژن همچنان نامشخص باقی مانده است و ممکن است به طول زمان مواجهه بستگی داشته باشد. همچنین در قبل و بعد از یائسگی زنان،کاهش استروژن باعث ایجاد علائمی میشود که با جایگزینی استروژن درمان علائم حاصل می شود . در مجموع همه ی اینها نشان می دهد که استروژن در همه  بافت های بدن  پاسخ همگون ندارد. استروژن های گیاهی نیز دارای هر دو خواص استروژنیک و آنتی استروزنیک هستند. فیتواستروژن ها علارغم اینکه  نسبت به استروژن های طبیعی ضعیف تر ند، به خوبی استروژن ها می توانند به رسپتورهای استروژنی متصل و باند شوند. آنها توانایی باند شدن به هر دو  رسپتور آلفا و بتا را دارند ، اما به طور کلی قدرت باندینگ آنها به رسپتور بتا بیش از آلفا است و بدین ترتیب اثرات مهمی را در مغز، قلب و عروق، دستگاه تناسلی ادراری و استخوان در پی خواهند داشت .

خانواده ی بزرگ ترکیبات فیتو استروژن به  چندین زیر مجموعه تقسیم می شوند که ایزوفلاون ها ، لیگنان ها و کومستان ها از مهم  ترین انواع  فیتواستروژن ها محسوب میشود.  تا کنون بیشتر تحقیقات درباره ی فیتواستروژن ها روی ایزوفلاون ها متمرکز شده است. ایزوفلاون ها کلاسی از فیتو استروژنها هستند که در غلظت ها ی بالا در گیاه سویا یافت می شوند. با این حال لیگنان ها گروه دیگری از فیتو استروژن ها هستند که در طیف وسیعی از مواد غذایی از جمله غلات ، حبوبات ، میوه، سبزیجات، آجیل، دانه ها، قهوه و چای گسترده هستند.

عمده شواهد کلینیکی فیتواستروژن ها توسط مطالعات اپیدمیولوژی بدست آمده است و قسمت عمده ی این شواهد بر اساس تفاوت در رژیم غذایی سویا و پروتئین های آن در  جوامع مختلف  جهانی  حاصل شده است. سویا از مهمترین منابع ایزوفلاون ها است  که در کشورهای آسیایی بیش از جوامع غربی در رژیم غذایی روزانه گنجانده و مصرف می شود

در سال 2004 محققین پیشنهاد کردند كه از آنجایی که  ايزوفلاون هاي سويا تركيبات نهايي براي حفاظت طبیعی گياه سويا در مقابل شرايط استرس مانند خشكي و حرارت در طي رشد گياه مي باشند ، ممكن است براي افزايش مقاومت بدن در مقابله با شرايط استرس همچون بيماري نیز مفيد باشند.

گزارشات دیگر حاکی از آن است که فراوانی سرطان پستان، تخمدان, اندومتر و کولون در زنان کشورهای آسیایی کمتر از زنان کشورهای غربی است . بررسی ها نشان داده حتی مهاجران آسیایی به کشورهای غربی نیز ، با حفظ رژیم غزایی سنتی، خود را از خطر ابتلا به سرطان های مذکور حفظ کرده اند. همچنین مصرف کنندگان مقادیر زیاد سبزیجات نیزدر معرض خطر  کمتری  از ابتلا به سرطان و بیماریهای قلبی-عروقی هستند.

مصرف سرانه سويا در كشورهاي غربي كمتر از  3 ميلي گرم در روز مي باشد) در حاليكه در كشورهاي 25 ميلي گرم در روز مي باشد.) بررسی ها نشان داده که زنان  مبتلا به سرطان پستان در کشور ژاپن دارای پروگنوزی بهتری از زنان مبتلا  در کشورهای غربی چون آمریکا هستند.

اولين مطالعه اپيدميولوژيك انجام شده در سال 1985 با هدف  بررسی رابطه بين سويا و خطر سرطان پستان انجام شد، اما تحقيقات گسترده اپيدميولوژي از دهه 90 شروع شد. یک بررسی اپیدمیولوژی روی اثرات رژیم غذایی روی خطر سرطان پستان در سنگاپور مشخص کرد که خطر سرطان پستان در زنان با رژیم غذایی حاوی مقدار زیاد محصولات سویا کم است.این کاهش خطر تنها در زنان یائسه مشخص شد.مطالعات انجام شده در سال 1991 نیز همانند نتایج قبلی بود.

در بسیاری از مطالعات فیتواستروژن ها در پیشگیری از سرطان پستان به عنوان  ترکیبات سودمند عنوان شده اند. همچنین در جلوگیری از استئوپروز  و بیماری های قلبی عروقی به عنوان  ترکیبات موثر در درمان نام برده می شوند. اثرات قلبی- عروقی ایزوفلاون ها ممکن است به دلیل مهار اکسیداسیون LDL باشد که این اثر ممکن است توسط غذاهای سرشار از ویتامین C افزایش یابد. تحقیقات نشان داده ایزوفلاون ها در زنان پس از یائسگی باعث کاهش سطحLDL ، کاهش نسبت کلسترول به HDL و کاهش کلسترول و کاهش نسبت به HDL می شود.

با توجه به مطالعات انجام شده نظرات متفاوتی در مورد استفاده ی فیتواستروژن ها و اثرات آن در سلامت انسان بیان شده است .  .در بعضي از اين مطالعات ذكر شده كه ايزوفلاون هاي سويا سبب تحريك رشد سلول ها در تومور و افزايش تكثير سلولي در سلول هاي سرطاني مي شوند. حال آنكه در  ديگر مطالعات اثرات ضد توموري  ايزوفلاون ها گزارش شده است . از سوي ديگر مطالعات اپيدميولوژيك مانند بسياري از مطالعات حيواني اثر حفاظتي سويا را بر سرطان پستان نشان مي دهند . در مطالعات كلينيكي محدود انجام شده در انسان هم هيچكدام اثرات تحريكي ايزوفلاون ها بر رشد تومور يا افزايش تكثير سلول ها را گزارش نكرده اند. در مطالعات اپيدميولوژيك انجام شده در افراد بقا يافته از سرطان پستان نيز اثر حفاظتي سويا بر كاهش خطر بازگشت مجدد بيماري و مرگ و مير ناشي از بيماري ذكر شده است . همچنين مشخص شده كه استفاده از دوز فارماكولوژيك استروژن در زنان سالم اثر بسيار ناچيزي بر خطر سرطان پستان داشته است .با توجه به استقبال روز افزون مردم از سويا و گنجاندن آن در رژيم غذايي و تسهيل تهيه مكمل ايزوفلاون و با توجه به نگراني هايي كه در مورد اثرات سوء احتمالي نسبت داده شده به آن وجود دارد، لزوم انجام مطالعات كلينيكي بيشتر به چشم مي خورد و اثرات منفی آن همچنان نامشخص باقی مانده است.

منابع:

Eden JA. Phytoestrogens for menopausal symptoms: a review. Maturitas. 2012 Jun;72(2):157-9. PubMed PMID: 22516278.

Fritz H, Seely D, Flower G, Skidmore B, Fernandes R, Vadeboncoeur S, et al. Soy, red clover, and isoflavones and breast cancer: a systematic review. PloS one. 2013;8(11):e81968. PubMed PMID: 24312387. Pubmed Central PMCID: 3842968.

Hooper L, Madhavan G, Tice JA, Leinster SJ, Cassidy A. Effects of isoflavones on breast density in pre- and post-menopausal women: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Human reproduction update. 2010 Nov-Dec;16(6):745-60. PubMed PMID: 20511398. Pubmed Central PMCID: 2953939.

Kang X, Zhang Q, Wang S, Huang X, Jin S. Effect of soy isoflavones on breast cancer recurrence and death for patients receiving adjuvant endocrine therapy. CMAJ : Canadian Medical Association journal = journal de l'Association medicale canadienne. 2010 Nov 23;182(17):1857-62. PubMed PMID: 20956506. Pubmed Central PMCID: 2988534.

Knower KC, To SQ, Leung YK, Ho SM, Clyne CD. Endocrine disruption of the epigenome: a breast cancer link. Endocrine-related cancer. 2014 Apr;21(2):T33-55. PubMed PMID: 24532474.

LaPensee EW, Ben-Jonathan N. Novel roles of prolactin and estrogens in breast cancer: resistance to chemotherapy. Endocrine-related cancer. 2010 Jun;17(2):R91-107. PubMed PMID: 20071456.

Messina M, McCaskill-Stevens W, Lampe JW. Addressing the soy and breast cancer relationship: review, commentary, and workshop proceedings. Journal of the National Cancer Institute. 2006 Sep 20;98(18):1275-84. PubMed PMID: 16985246.

Nagata C, Mizoue T, Tanaka K, Tsuji I, Tamakoshi A, Matsuo K, et al. Soy intake and breast cancer risk: an evaluation based on a systematic review of epidemiologic evidence among the Japanese population. Japanese journal of clinical oncology. 2014 Mar;44(3):282-95. PubMed PMID: 24453272.

Kimiagar M, Hejazi E. Soy, soy isoflavones and breast cancer risk.     Pejouhandeh 2011;16(2):52-8.

Ward HA, Kuhnle GG, Mulligan AA, Lentjes MA, Luben RN, Khaw KT. Breast, colorectal, and prostate cancer risk in the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition-Norfolk in relation to phytoestrogen intake derived from an improved database. The American journal of clinical nutrition. 2010 Feb;91(2):440-8. PubMed PMID: 20007303.

Warri A, Saarinen NM, Makela S, Hilakivi-Clarke L. The role of early life genistein exposures in modifying breast cancer risk. British journal of cancer. 2008 May 6;98(9):1485-93. PubMed PMID: 18392054. Pubmed Central PMCID: 2391102.

Wei P, Liu M, Chen Y, Chen D-C. Systematic review of soy isoflavone supplements on osteoporosis in women. Asian Pacific Journal of Tropical Medicine. 2012;5(3):243-8