بیماری افسردگی به شدت در جوامع مدرن امروز شایع شده و به یکی از مشکلات عمده و خطری برای سلامت عمومی جامعه تبدیل گشته است. پیش بینی می شود این بیماری که در حال حاضر چهارمین علت ابتلا به سایر بیماری ها و حتی مرگ و میر در سراسر جهان است به زودی در رده ی دوم قرار خواهد گرفت.

به گفته ی محققان علی رغم پیشرفت های مهم علم عصب شناسی در دو دهه ی اخیر درمان افسردگی هنوز بسیار مشکل است به طوری که حدود 11% مردان و 16% زنان کانادایی در مقطعی از زندگی شان از افسردگی شدید رنج می برند.

با توجه به این حقیقت که تعداد زیادی از بیماران در همان ماه های اول، درمان خود را قطع می کنند و یا از ترس بدنام شدن توسط جامعه یا به خاطر عوارض دارودرمانی طولانی مدت اصلا اقدام به درمان نمیکنند، بدیهی است که استقبال از شیوه های درمانی جایگزین بالا باشد.

البته خیلی از این شیوه های درمانی به مقدار کافی مورد ارزیابی قرار نگرفته اند.از این جهت اهمیت برآورد کردن میزان کارایی امگا3 که یکی از محبوب ترین روش های درمان جایگزین است مشخص می شود.

مطالعات نشان داده اند که بین کمبود اسیدچرب امگا3 و ابتلا به اختلالات روانی ارتباطی وجود دارد چرا که قسمتی از غشاء سلول از امگا3 ساخته شده و افزایش میزان آن باعث می شود که سروتونین راحت تر از غشاء عبور کرده و داخل سلول برود. بنابراین امگا3 تاثیر مستقیمی روی سطح سروتونین و کاهش اختلالات روانی دارد.

جالب توجه است که کاهش میزان امگا3 امروزه بیشتر به علت روی گردانی از غذاهای حاوی اسیدچرب اشباع و کلسترول(مثل گوشت قرمز و تخم مرغ) و رفتن به سمت غذاهایی با چربی غیراشباع است(مثل ذرت،دانه ی سویا و روغن آفتاب گردان) که البته این غذاها از نظر مقدار امگا3 غنی نمی باشند.

تحقیقات زیادی در خصوص امگا3 و تاثیر آن برافسردگی انجام شده برای مثال طبق یکی از این تحقیقات که اندرو استول و همکارانش در سال 1998 روی 30 بیمار دارای جنون انجام دادند، نشانه های افسردگی در 64% آن ها که به مدت4 ماه هر روز 10گرم روغن ماهی (منبعی غنی از امگا3) دریافت می کردند کاهش یافته بود در حالی که فقط در 19% افرادی که دارو استفاده می کردند بهبودی حاصل شد.

طی آزمایشی دیگر از اکتبر 2005 تا ژانویه 2009، 432 مرد و زن مبتلا به افسردگی تک قطبی مورد مطالعه قرار گرفتند.

این آزمایش 8 هفته به طول انجامید و طی آن به نیمی از بیماران هر روز سه کپسول امگا3(مکمل روغن ماهی که شامل غلظت بالایی از ایکوزا پنتانوئیک اسید(EPA) بود)داده شد و به نیمی دیگر سه کپسول دارویی شامل روغن آفتابگردان دادند که فقط با مقدار کمی روغن ماهی طعم دار شده بود.

اکثر این افراد کسانی بودند که به درمان های معمولی و ابتدایی افسردگی پاسخ نمی دادند و نسبت به آن ها مقاوم بودند ولی غلظت های بالای EPA باعث کاهش علائم افسردگی در آن ها شده بود.

با این وجود این مطالعات هنوز تمام جامعه ی علمی را متقاعد نکرده و برای اثبات خصوصیات و کارایی مکمل امگا3 نیازمند علم و اطلاعات بیشتری هستیم.

همان طور که ذکر شد امروزه اهمیت طب جایگزین نسبت به دارو درمانی بیشتر از قبل شده و براین اساس طب سنتی ایرانی هم چندین روش غیر دارویی برای درمان افسردگی را پیشنهاد کرده که مهمترین آن ها استفاده از "غذا "می باشد.

به این خاطر طی آزمایشاتی نسبت امگا6 به امگا3 در 7 گروه غذایی از جمله سبزیجات، میوه جات، مواد خشک شده، موادی با میزان پروتیین بالا، لبنیات، نان و ادویه جات به دست آمد و با یکدیگر مقایسه شد.

برای مثال برخلاف آن چه انتظار می رفت این نسبت در ماهی قزل آلا 8 به 1 بوده و در مقایسه با گوشت بره با نسبت 3به 1 و گوشت گاو با نسبت 2 به 1 بیشتر است. بنابراین گوشت بره و گاو منبع غنی تری از امگا3 می باشند. البته ناگفته نماند که نسبت امگا6 به امگا3 ماهی قزل آلای وحشی فقط 2 به 1 می باشد که بسیار کمتر است.

در این بین نکته ی جالب توجه این است که سیر برخلاف مقدار کم امگا3 موجود در آن خاصیت ضدافسردگی خوبی دارد.

هم چنین نان سفید میزان امگا3 بیشتری داشته و برای درمان افسردگی بهتر است. با این حال نان کامل سبوس دار به علت شیوع بالای یبوست در جوامع امروزی و تاثیر مثبتی که فیبر این نان در بهبود بیماری دارد انتخاب بهتری به نظر می رسد.

در پایان این مطالعه مشخص شد که مواد غذایی مانند نعناع، گشنیز، اسفناج، کاهو، کدو، گوشت بره، زعفران، پونه کوهی، خیار، پسته، شیر، ماهی قزل آلا و نان بدون سبوس برای درمان افسردگی مفید هستند در حالی که کلم، بادمجان، پیاز،باقالی ،عدس، گوشت گاو و خردل به آن اندازه موثر نیستند.

به اعتقاد اندرو استول مکمل های روغن ماهی بسته بندی شده آسان ترین وبی خطرترین راه افزایش امگا3 بدن هستند. از طرفی بذر کتان هم منبع خوبی از امگا3 است که می توان آن را به تنهایی خورد یا در تزیین سالاد استفاده کرد.

البته روغن ماهی یا روغن بذر کتان را نباید در معرض حرارت قرار داد چرا که ممکن است امگا3 آن ها از بین برود.

در حال حاضر سازمان غذا و داروی آمریکا(FDA) در حال بررسی بیشتر مقدار پیشنهادی امگا3 برای مصرف روزانه است ولی مقدار 3گرم در روز را بی خطر اعلام کرده است.

ناگفته نماند که امگا3 تنها یکی از مواد مغذی موثر بر افسردگی است در حالی که مواد دیگر هم می توانند تاثیر مثبتی روی این بیماری داشته باشند بنابراین هنگام ارزیابی خاصیت ضدافسردگی مواد غذلیی باید عواملی غیر از اسیدهای چرب را هم مد نظر قرار داد.

منابع:

Tavakkoli-Kakhki M, Motavasselian M, Mosaddegh M, Esfahani MM, Kamalinejad M, Nematy M, Eslami S., Omega-3 and omega-6 content of medicinal foods for depressed patients. Implications from the Iranian Traditional Medicine. Aviccena Journal of Phytomedicine. 2013,4(4):225-230

 : Fish Oil to Treat Depression? ,available online at 

www.webmd.com/depression/features/fish-oil-to-tret-depression

Treating depression with omega-3:Encouraging results from largest clinical study ,available online at: www.sciencedaily.com/release/2010/06/100621111238.htm